Overspannen? Lees er hier alles over.

In dit artikel gaat het over de symptomen, oorzaken en behandeling van overspannen zijn.

We leggen eerst uit wat stress, overspanning en burnout zijn. Daarna zetten we uiteen waar je zoal overspannen van kunt worden. Tot slot geven we praktische tips waarmee je overspannenheid te lijf kunt gaan.

Let wel op dat overspannen zijn een ernstige klacht is. Wanneer je er op tijd bij bent, zal dit artikel je zeker helpen. Als je al heel erg vermoeid bent, is het verstandig om professionele hulp in te roepen. Je kunt ons bereiken via de contactpagina om een afspraak te maken.

Stress, overspannen zijn en burnout

In dit artikel bespreken we uitgebreid wat je kunt doen om je overspannenheid te genezen. Voor we dat gaan doen, is het handig om goed helder te hebben wat overspannenheid eigenlijk is. Dat doen we meestal door het verschil uit te leggen tussen stress, overspannen en burnout.

Stress

Met stress bedoelen we eigenlijk alle spanning die je door het werk hebt.

Stress hoort er in zekere mate bij en is ook niet altijd verkeerd.

Later in het artikel zullen we een video laten zien van Kelly McDonigal waarin ze heel helder uitlegt dat stress juist ook positief kan werken. Je zult jezelf vast ook wel de momenten herinneren waarop je met een heerlijk voldaan gevoel thuiskomt na een lange dag werken onder hoogspanning.

 

Problemen ontstaan wanneer de stress te hoog is of wanneer de stress te lang aanhoudt. Als je met andere woorden niet één dag onder hoogspanning staat, maar maanden en maanden. Tot slot kunnen stressklachten ontstaan wanneer er onvoldoende rust is om van je stressvolle perioden bij te komen. Wanneer die problemen ontstaan, noemen we dat overspannen zijn of een burnout hebben.

Overspannen zijn

Mensen die overspannen zijn, hebben last van oververmoeidheid, hebben er moeite mee om zich te concentreren en zijn vaak ook prikkelbaar. Wat dit betreft lijkt overspannen zijn veel op een burnout.

Het grote verschil met burnout en overspannen zijn zit in het feit dat overspannen zijn vaak een opbouw heeft van een paar weken tot een maand. Het is met andere woorden een klacht die redelijk snel ontstaat. Dat betekent gelukkig ook dat mensen vaak snel weer over hun overspannenheid heen kunnen komen.

  Tip 1: Alleen rust nemen helpt om je overspannenheid te genezen, maar beschermt je niet tegen een volgende episode. Neem je klachten dus serieus! 

Burnout

Een burnout is het resultaat van zeer langdurige stress of een aantal keren achter elkaar overspannen zijn zonder dat er een duidelijke oplossing voor komt.

Stel je bij dat laatste bijvoorbeeld voor dat iemand het zo druk heeft op zijn baan, dat hij overspannen raakt. Vervolgens mag hij thuis even bijkomen, waarna hij weer aan het werk gaat. En op dat werk blijkt vaak dat daar nog niets verandert is. Je kunt er dan op wachten dat hij weer overspannen raakt en als dat patroon zich een aantal keer herhaald heeft, kan een burnout ontstaan.

Een burnout is een chronische klacht en het duurt vaak ook wel even voordat je hier overheen bent. Als je overspannen bent, kun je daar meestal na een aantal weken vanaf zijn. Bij een burnout duurt het vaak veel langer voordat je hersteld bent.

Symptomen overspannen zijn

Het is ook handig om te kijken naar de symptomen van overspannen zijn. Met andere woorden: Waar kun je overspannenheid aan herkennen? Of: Waar moet iemand aan voldoen om gediagnosticeerd te worden als zijnde “overspannen”.

Bij het beschrijven van de symptomen van overspannen zijn, onderscheiden we lichamelijke en psychische klachten. Als we het straks hebben over de behandeling van de klachten, gaan we door op dit onderscheid. Het ligt immers voor de hand dat lichamelijke klachten een andere behandeling krijgen dan psychische klachten.

Lichamelijke klachten:

Psychologische klachten

Hoe word je overspannen?

Ook hier maken we een onderscheid tussen lichamelijke oorzaken van overspannenheid en psychologische oorzaken. Daarnaast bespreken we werkgerelateerde oorzaken. Soms is het namelijk simpelweg de schuld van je werkgever dat je overspannen bent geraakt.

Lichamelijke oorzaken:

Als we het over de lichamelijke oorzaken van overspannenheid hebben, maken we graag gebruik van de metafoor van hardlopen.

Stel dat je een redelijk ervaren loper bent. Je loopt regelmatig en bent er aan gewend geraakt om elke twee dagen 10 kilometer te lopen. Je doet daar steeds een uur over.

Dit doe je al een half jaar en er zit niet veel vooruitgang meer in, daarom ga je de trainingsintensiteit opvoeren. In plaats van 10 kilometer, ga je nu 11 kilometer lopen elke training.

Je bent dan aan het eind van de training wel iets meer vermoeid, maar omdat je steeds twee dagen hebt om bij te komen, werkt dat goed. Na een paar maanden loop je zonder moeite elke twee dagen 11 kilometer, zonder dat je in de problemen gekomen bent.

Iets verder gaan lopen elke week is dus geen probleem. Maar stel je nu voor dat je niet 1 kilometer extra gaat lopen, maar tien. Elke twee dagen ga je dus twintig kilometer lopen. Als je dat doet van de een op de andere dag, heb je niet voldoende tijd om bij te komen en word je eigenlijk elke training meer vermoeid. Dit zorgt er niet voor dat je beter gaat presteren, maar juist minder!

Bij overspannenheid geldt hetzelfde principe. Als je ineens meer werk krijgt, zonder dat je meer rust gaat nemen, kan dit er voor zorgen dat je steeds meer vermoeid raakt. Dusdanig vermoeid dat je uiteindelijk niet meer kunt presteren. Dat zorgt er dan vaak voor dat je juist meer uren gaat draaien (je moet immers werk inhalen) en dus nog minder rust krijgt. Zo kom je gemakkelijk in een neerwaartse spiraal terecht.

Overspannen zijn is dus een kwestie van een verstoorde balans tussen inspanning en ontspanning. Dat is het tenminste deels, want zoals we gezegd hebben zijn er ook psychologische oorzaken van overspannen zijn.

Psychologische oorzaken van overspannen zijn

Overspannen zijn is niet altijd puur een kwestie van lichamelijke vermoeidheid. Er kunnen ook psychologische factoren meespelen.

Je zou kunnen zeggen dat de manier waarop we naar een taak kijken, bepaalt hoe zwaar we die taak ervaren. Een simpel voorbeeld daarvan is het nemen van een penalty. Als je een profvoetballer een penalty laat nemen op een trainingsveld, zal hij nauwelijks spanning ervaren. Als hij de beslissende penalty moet nemen tijdens een WK finale, is de spanning een stuk hoger.

Net zo zijn er ook factoren die de spanning op het werk hoger maken:

Verstoorde werkverhoudingen: Denk hierbij aan een ruzie met je werkgever of met collega’s of geplaagd worden. Ook boze klanten kunnen echter bijdragen aan een hoger stressniveau. Het zijn allemaal factoren die er voor zorgen dat er continue een negatieve sfeer op het werk hangt en dat zorgt voor stress.

Onduidelijkheid: Dit is een belangrijke veroorzaker van stress. Als je niet goed weet wat je moet doen, is het voor sommige mensen net alsof er constant een zwaard van Damocles boven hun hoofd hangt. Ze hebben het gevoel dat hun baas elk moment kan komen binnenlopen om hun ontslag in te dienen. Dat gevoel van onveiligheid veroorzaakt stress.

Persoonlijke kenmerken: De bril die je zelf op hebt, bepaald ook voor een groot deel hoe je tegen stress aankijkt. Mensen die erg perfectionistisch zijn, leggen zichzelf bijvoorbeeld hoge eisen op en dat zorgt er voor dat ze harder werken en sneller gespannen zijn.

Zo is er nog een aantal psychologische kenmerken die er voor kunnen zorgen dat je meer stress dan anderen ervaart bij het uitvoeren van dezelfde klachten.

Denk daarbij bijvoorbeeld aan het hebben van een “externe locus of control”. Dat is een patroon in je denken waarbij je succes en falen toewijdt aan het geluk en niet aan je eigen inspanning. Dat zorgt voor een hulpeloos gevoel en maakt het bovendien moeilijk om iets aan je stress te doen. Als je er van overtuigd bent dat de stress je overkomt, zul je er waarschijnlijk ook vanuit gaan dat je er niets aan kunt doen. Dat is niet een overtuiging die je helpt om je eigen verantwoordelijkheid te nemen.

  Tip 2: Je eigen verantwoordelijkheid nemen is een belangrijkste eerste stap in elk psychologische traject. Ook in de behandeling van overspannen zijn. 

Werkgerelateerde oorzaken

Dit klikt misschien als een open deur. Het spreekt toch voor zich dat het werk er ook voor kan zorgen dat je overspannen raakt? Toch willen we deze deur graag intrappen. Mensen die last hebben van stress zijn namelijk over het algemeen mensen die heel verantwoordelijk zijn. Ze zijn geneigd om fouten eerst bij zichzelf te zoeken en gaan daar erg ver in. In sommige gevallen kun je namelijk echt niets doen aan het feit dat je overspannen raakt.

Je zou kunnen zeggen dat er twee variabelen zijn die je werk te zwaar kunnen maken.

Allereerst is er natuurlijk een te grote workload. Als je 20 uren op het werk maakt en je krijgt 40 uren aan werk toebedeeld, spreekt het voor zich dat je dit werk niet af krijgt. Dit lijkt misschien een raar voorbeeld, maar toch zien we dit regelmatig gebeuren. Bijvoorbeeld wanneer er een collega ziek raakt en de taken van deze persoon overgenomen moeten worden door de collega die (nog) wel gezond is.

Daarnaast kan een gebrek aan middelen of verantwoordelijkheid je werk heel zwaar maken. Een klassiek voorbeeld uit onze praktijk is de glazenwasser die wel verantwoordelijk was voor schone ramen, maar geen budget had om een nieuwe liftinstallatie te plaatsen. Zo werd hij verantwoordelijk gesteld voor iets waar hij geen controle over had. Dat is over het algemeen een uitstekende manier om iemand gek te draaien.

Manieren om je overspannenheid aan te pakken

Zoals we hierboven besproken hebben, zijn er drie factoren die er voor zorgen dat mensen overspannen raken. Als je overspannenheid goed aan wilt pakken, zul je naar al die drie factoren moeten kijken.

De lichamelijke en psychologische oorzaken van overspannen zijn heb je voor het grootste deel zelf in de hand. Het is moeilijker, maar niet onmogelijk, om invloed uit te oefenen op de organisatie.

Daarom is het handig om een professional in de hand te nemen. Wij kunnen over het algemeen gemakkelijker je baas bereiken met vragen over de indeling van je werk. Uit onderzoek blijkt dat die “bemoeienis” met je werkgever heel goed helpt om problemen te voorkomen, dus dat doen we dan ook met liefde. 

Lichamelijke stress aanpakken

Je slaap verbeteren. Een goede slaap is belangrijk voor mensen die overspannen zijn. Helaas zorgt stress er nu juist voor dat je minder goed slaapt. Daarom is het de moeite waard om aandacht te besteden aan het verbeteren van je slaap. We hebben er hier een uitgebreid artikel over geschreven.

Gezond eten: Onze energie wordt voor een groot deel verzorgd door het eten dat we eten. Nu is de discussie over wat gezond eten is tegenwoordig nogal complex, maar toch zien we dat bijna iedereen begrijpt wat we bedoelen. Minder alcohol, fastfood en suikers en meer groente, fruit en mager vlees. Als je flink overgewicht hebt, wil minder eten ook nog wel eens helpen om meer energie te krijgen. 

Sport: Dit is altijd een lastige voor mensen die overspannen zijn, want ze zijn al zo moe en sport kan die vermoeidheid in de hand werken. Begin daarom eens met een paar lange wandelingen en bouw vanuit daar langzaam op. Wat dat betreft is het een mooie oefeningen om met inspanning te oefenen. Je kunt tijdens sporten leren dat je kunt stoppen op het moment dat je lekker moe bent en dat je niet altijd door hoeft te gaan totdat je helemaal afgeleefd bent.

Actieve rust: Veel mensen denken bij ontspannen aan TV kijken of een computerspel spelen. Zaken die zich op het beeldscherm afspelen met andere woorden. Bij actieve rust denken we eerder aan wandelen, ontspannen met anderen, een boek lezen of gewoon helemaal niets doen. Een belangrijke andere tip is om je telefoon eens uit te zetten. 

  Tip 3: De telefoon heeft ons de ervaring van niets doen bijna helemaal ontnomen. Doe hem af en toe eens uit en ervaar het zalig niets doen. 

 

Psychologische stress aanpakken

Er is een aantal zaken waar we standaard naar kijken als we overspannen mensen behandelen. Denk daarbij aan zaken als:

Voelen hoe hoog je stress is: Veel mensen die overspannen zijn, hebben zichzelf aangewend om zo hard te werken, dat ze nergens anders meer over nadenken. Ze zijn dan ook zo met hun werk bezig, dat ze het niet eens in de gaten hebben dat ze moe zijn.

Het is dan ook niet overdreven om te stellen dat het in kaart brengen van je stress een van de belangrijkste onderdelen van de behandeling is. Als je weer leert aanvoelen hoe hoog je stress is, kun je immers op tijd ingrijpen en rust nemen.

Anders denken over stress. Zoals we in het voorbeeld over hardlopen al gezien hebben, is niet elke stress verkeerd. Het gaat pas verkeerd wanneer je periode van teveel stress combineert met te weinig rust. Mensen die weleens overspannen zijn geweest, hebben er echter moeite mee om stress ook als iets goeds te zien. We laten dan wel eens het volgende filmpje van Kelly McGonigal zien om duidelijk te maken dat er ook goede kanten aan stress zitten:

Timemanagement. Veel mensen hebben weinig overzicht over hun taken en verantwoordelijkheden. Hun mailbox zit overvol, ze hebben geen to-do lijst en werken zonder duidelijk systeem. Dat kan zorgen voor een constante drukte in je hoofd. De oplossing is hier duidelijk: probeer grip op je werk te krijgen door aan je timemanagement te werken. Het boek Getting Things Done is een goed begin.

Assertiviteit. Vooral mensen die net beginnen met het werken, zien de wil van hun baas als wet. Ze hebben het gevoel dat ze alle taken die ze opgedragen krijgen ook daadwerkelijk moeten uitvoeren. Dat eindigt er vaak mee dat ze veel te veel taken hebben en moeten overwerken om alles af te krijgen.

Door te werken aan je assertiviteit, leer je om ook eens nee te zeggen tegen weer een volgende opdracht. Dat maakt je niet alleen minder gestresst, maar ook meer succesvol. Het wordt als senior medewerker namelijk van je verwacht dat je zelf aangeeft wat je grenzen zijn.

Zelfvertrouwen. Bij mensen die overspannen zijn geraakt, zien we vaak zelfvertrouwenproblematiek. En dan vooral klachten met betrekking tot perfectionisme.

In het kort komt het er op neer dat deze mensen hun eigenwaarde laten afhangen van hun prestaties op het werk. Als ze iets goed gedaan hebben, voelen ze zich goed. Als ze een fout gemaakt hebben, vinden ze zichzelf verschrikkelijk.

Door je eigenwaarde los te koppelen van je prestaties, kun je spanningen rondom je presteren in grote mate wegnemen. Dit boek over zelfvertrouwen is erg goed om mee te beginnen: (ik heb het zelf geschreven ;-))

Veranderingen binnen de organisatie

In principe werken we in een behandeling alleen met degene die we voor ons hebben.

Stel bijvoorbeeld dat je partner steeds onaardig doet. Daar kun je over klagen, maar daar wordt het niets beter van. Je kunt ook proberen je partner te veranderen, maar die heeft geen afstandsbediening. Het best haalbare is daarom vaak om je eigen gedrag te veranderen.

Binnen organisaties werkt dit niet helemaal zo. Als medewerkers overspannen zijn, kost dat werkgevers vaak veel geld. Daarom zijn werkgevers vaak wel bereid om te helpen bij het voorkomen van verdere problematiek. Ze kunnen daar immers simpelweg geld mee besparen.

Enkele zaken waar we regelmatig op sturen bij werkgevers zijn:

Taken verminderen/Controle vergroten: Deze twee onderdelen hebben we al eerder beschreven. We scharen ze onder een kopje omdat ze direct met elkaar in verband staan. Je kunt namelijk enorm veel werk aan als je een legertje van werknemers in je team hebt (veel controle). Het gaat dus over een balans tussen je taken en de controle die je hebt om die taken tot een goed einde te brengen.

  Tip 4: Iedereen heeft recht op zijn eigen problemen. Voel je niet verplicht de problemen van je leidinggevende op te lossen. 

 

Duidelijke aansturing: Zoals gezegd hebben veel werknemers geen idee of ze hun werk goed doen. Als ze geluk hebben, krijgen ze eens per half jaar een functioneringsgesprek en daar stopt het wel. Een wekelijks moment van feedback helpt dan enorm om meer grip op het werk te krijgen en meer vertrouwen in het eigen presteren.

Conflicthantering: Bij een ernstig verziekte sfeer binnen de organisatie, kan het helpen om aan mediation te doen. Hierbij wordt een conflict op een gecontroleerde manier uitgesproken. Daarna is het zaak om nieuwe conflicten niet te laten dooretteren, maar op tijd in te grijpen en te bemiddelen.

Persoonlijke ontwikkeling: de beste manier om overspannenheid te voorkomen, is door te werken aan hun persoonlijke ontwikkeling. Een werknemer die erg gelukkig is, kan best wat tegenslag aan. Terwijl een werknemer die niet gemotiveerd is en angstig is, snel uit zal vallen met klachten.

Samenvattend en afsluitend

Zoals je wellicht al wel aan de lengte van dit artikel gemerkt hebt, is overspannen zijn een behoorlijk ingewikkelde klacht.

Bij overspannenheid spelen verschillende factoren een rol. Je psychologische gezondheid en weerbaarheid, de inhoud van je werk en je lichamelijke gesteldheid. Deze drie factoren bevinden zich in een kwetsbaar evenwicht. Als een van drie factoren uit balans raakt, kan het hele bouwwerk instorten.

Gespecialiseerde zorg is dan ook erg belangrijk. Een psycholoog die veel met overspannen cliënten gewerkt heeft, ziet sneller welk onderdeel van het geheel uit evenwicht is geraakt en kan daar dan op inspelen. Dat werkt veel beter dan een gestandaardiseerde aanpak.

Daarnaast is het belangrijk dat de psycholoog het aankan en aandurft om met de werkgever in gesprek te gaan. Wanneer die er namelijk niet bij betrokken wordt, zal de behandeling veel minder effectief zijn.

Wanneer je naar een specialist op zoek bent om aan jouw overspannenheid te werken, kun je gerust contact opnemen via onze contactpagina. Wij staan je graag te woord.